Άρθρο
Άρθρο Κωστή Ηλ. Παπαδάκη που παρουσιάζει και διευκολύνει την κατανόηση του μυθιστορήματος «Η ΦΡΟΝΙΜΗ»
ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΓΕΩΡΓ. ΔΑΦΕΡΜΟΥ
«Η ΦΡΟΝΙΜΗ»
Η πονεμένη κόρη του Ετεάρχου, βασιλιά της Κρήτης και μητέρα του Βάττου, οικιστή της Λιβύης
(Εκδ. Βιβλιοσυνεργατική ΑΕΠΕΕ, Αθήνα 2004, σχ. 8ο, σσ. 170)
ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ
18 Ιανουαρίου 2018
Ένας από τους σημαντικούς λογίους, κοινωνικούς εργάτες και σκαπανείς του παλιού Ρεθύμνου υπήρξε και ο αείμνηστος φιλόλογος Καθηγητής Δημήτριος Γ. Δαφέρμος. Γόνος αρχοντικής οικογένειας, άνθρωπος εξαιρετικά κοινωνικός, ανήσυχος και δημιουργικός, προσέφερε ουσιαστικά και από πάμπολλους τομείς στο κοινωνικό γίγνεσθαι του τόπου. Ως δημοσιογράφος, συνδικαλιστής, καθηγητής του βιολιού στο Ελληνικό Ωδείο, Πρόεδρος και ιδρυτής συλλόγων και σωματείων, αλλά και ως συγγραφέας και ποιητής και Επιμελητής του πρώτου αρχαιολογικού μουσείου Ρεθύμνου άφησε, σε κάθε περίπτωση, ανεξίτηλη τη σφραγίδα της προσφοράς του στο πάτριο έδαφος.
Είχα την καλή τύχη να γνωρίσω από κοντά τον άνδρα και μάλιστα να διατελέσω πολυτρόπως μαθητής του και να δοκιμάσω τον πλούτο της σοφίας του και την εξαιρετική απλότητα του χαρακτήρα του, να συμπεθεριάσω αργότερα μαζί του, να συνεργαστούμε καλλιτεχνικά παίζοντας μαζί- μαθητής του Γυμνασίου εγώ τότε- στην ίδια μουσική ορχήστρα, αλλά και να πρωταγωνιστήσω, κάτω από τη φωτεινή δική του σκηνοθετική διδασκαλία, στο ανέβασμα του λαμπρού θεατρικού του έργου «Άμοιρη Κρήτη», με επανειλημμένες παραστάσεις του έργου προς το κοινό του Ρεθύμνου, από τη σκηνή του Ωδείου- ως μαθητής της Στ΄ τάξης, του Β΄ εξατάξιου Γυμνασίου εγώ τότε. Και αργότερα, ως πρωτοδιόριστος Καθηγητής, στην Αργυρούπολη Ρεθύμνου, και όταν εκείνος είχε, πια, εκμετρήσει το ζην, ευτύχησα και να ανεβάσω στη μνήμη του το ίδιο θεατρικό έργο, με νέες και νέους της Αργυρούπολης, διοργανώνοντας μια νέα λαμπρή παράσταση του έργου, στην κεντρική πλατεία του χωριού, με πλήθος κόσμου από τα γύρω χωριά και την πόλη του Ρεθύμνου.
Μετά από όλα αυτά, διακατέχομαι από βαθιά συγκίνηση για τον άνθρωπο, που δεν πρόφθασα, παρά τα τόσα κανάλια σχέσης που η ζωή μού άνοιξε μαζί του, να τον κάνω και συνάδελφο και φίλο, γιατί ο Θεός ευδόκησε να τον καλέσει από τόσο ενωρίς κοντά του, στον κόσμο της αθανασίας. Είθε η μνήμη του να είναι αιωνία!
Από το άλλο μέρος, είναι άξια πολλών συγχαρητηρίων και ευχαριστιών η απόφαση των παιδιών του, Γιώργου και Άλκη, να συγκεντρώσουν και επιμεληθούν το υλικό του παρόντος έργου τού πατέρα τους, από προηγηθείσες δημοσιεύσεις του, σε συνέχειες, στην τοπική εφημερίδα «Κρητική Επιθεώρηση». Με τον τρόπο αυτόν διασώζουν τη μνήμη του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, προσφέροντας, ταυτόχρονα, στον τόπο του έργο σπουδαίο και σοβαρό, περιβεβλημένο με εθνική, μπορώ να πω, για το Ρέθυμνο και την Κρήτη, γενικότερα, σημασία.
Το μυθιστόρημα αναφέρεται στην πολυτάραχη ζωή της Φρονίμης, της πονεμένης κόρης του Ετεάρχου, βασιλιά της Οάξου- τελευταίου από τα μινωικά βασίλεια της Κρήτης- και του θρυλικού γιου του, Βάττου, οικιστή της αφρικανικής Λιβύης και εμπνευστή και δημιουργού της δεύτερης, Κρητοελληνικής πια κοσμοκρατορίας σε ένα νέο, νοτιότερο από τον μινωικό, γεωγραφικό χώρο. Και όλα αυτά είναι που γέμισαν, πολλούς αιώνες προ Χριστού, θρύλους και δόξα την Κρητική Οαξία γη και το στερνό Μινωικό Βασίλειο του Ετεάρχου.
Μπροστά μας, όπως αμέσως γίνεται καταφανές, έχουμε ένα κοσμογονικό γεγονός με πλούσια και πλατιά ιστορική βάση, που καταδεικνύεται σαφώς από πλήθος πολιτιστικών στοιχείων, καταγράφεται, έστω και ασαφώς, από την Ηροδότεια Ιστορία και αποδεικνύεται λαμπρώς από το ιστορικό γεγονός των εμπορικών σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ Κρήτης, Θήρας και Λιβύης.
Ο συγγραφέας μέσα από το έργο του αυτό αναδεικνύεται βαθύς γνώστης του Μινωικού πολιτισμού και μάλιστα στην τελευταία, την Οαξική, περίοδό του. Η γνώση του αυτή και η συγκίνηση που έπαιρνε, κάθε φορά, από τη μελέτη και αναδίπλωση των Έργων και των Ημερών της περιόδου εκείνης καταδεικνύονται, νομίζω, σαφώς τόσο από τα προηγηθέντα έργα του «Η αρπαγή της Περσεφόνης» (νουβέλα- 1951) και η «Περιπέτεια στην Κνωσό» (μυθιστόρημα- 1967), όσο και από το γεγονός ότι στον προτελευταίο του γιο, τον Ετέαρχο, χάρισε, ακριβώς, αυτό το όνομα τού άλλοτε κραταιού και στερνού βασιλιά της γενέτειράς του, της Αξού.
Η πλοκή του έργου καθαρά μυθιστορηματική δεν αφήνει πολλά περιθώρια στον αναγνώστη, ακόμα και στον πιο ειδικό, να διακρίνει το ιστορικό από το μυθιστορηματικό στοιχείο. Όμως, στην κάθε σελίδα του έργου ο αναγνώστης θέλγεται βαθιά από την μεγαλοπρέπεια των ηρώων και την παραδειγματική ευγένεια του χαρακτήρα τους, τις άφθονες ειδυλλιακές εικόνες παραδείσιων τοπίων- απτά δείγματα λατρείας της φυσικής ζωής- τις πλούσιες ερωτικές μυθιστορίες- ανάλογες αυτών του Ερωτόκριτου και του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας- την έντονα δραματική πλοκή και πάλη των ηρώων του έργου, τις κακοτυχίες και τις ροβινσώνιες περιπέτειες τους, που αλυσιδωτά διαδέχονται η μια την άλλη. Όλα αυτά δίνουν το περίγραμμα μιας αληθινά θαυμάσιας μυθιστορίας, εντελώς άγνωστης στο ευρύτερο κρητικό κοινό.
Όλες τις κακοτυχίες, όπως και στο αρχαίο ελληνικό δράμα, τις σπέρνουν, πάντοτε, οι θεοί. φίδια, κεραυνούς, επιδρομές ακρίδων, ναυάγια, σεισμούς. Και όταν πια εξαντλούνται τα όρια της ανθρώπινης καρτερίας και αντοχής, οι θεοί είναι και πάλι αυτοί που χαρίζουν στον άνθρωπο την πολυπόθητη σωτηρία, την ευδαιμονία, τη γαλήνη και τη χαρά.
Για άλλη μια φορά, αισθάνομαι επιτακτική την ανάγκη να συγχαρώ από καρδίας τους αγαπητούς μου Γιώργο και Άλκη, επίλεκτα παιδιά του αείμνηστου δασκάλου μου και συμπεθέρου, Δημητρίου Γ. Δαφέρμου, και, για άλλη μια φορά, να τους διαβεβαιώσω ότι η πράξη τους αυτή είναι το ωραιότερο μνημόσυνο στη μνήμη του αειμνήστου πατέρα τους, μεγάλου διδασκάλου και κοινωνικού λειτουργού του τόπου μας.